Ο Partner της Big Pi Ventures Capital, Συνιδρυτής της Upstream και Πρόεδρος της Επιτροπής Καινοτομίας του ΣΕΒ παραδίδει έναν πλήρη οδηγό ηγεσίας στην εποχή του AI και του νέου επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Από την Κωνσταντίνα Χελιδώνη

 

Στο διαρκώς μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον, η ταχύτητα και η ικανότητα των εταιρειών να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες, ειδικά την Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν είναι απλώς επιλογή, είναι αναγκαιότητα. Κατά τον Partner της Big Pi Ventures Capital, Συνιδρυτή της Upstream και Πρόεδρο της Επιτροπής Καινοτομίας του ΣΕΒ, Μάρκο Βερέμη, η αίσθηση επείγοντος και ο ρεαλισμός γύρω από το πόσο γρήγορα πρέπει να κινηθεί η Ελλάδα αλλά και η Ευρώπη θα καθορίσουν ποιοι θα είναι οι νικητές στο νέο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μάρκος Βερέμης δίνει μια αποκλειστική και πλήρως αναλυτική εικόνα -σχεδόν σαν ένα εγχειρίδιο- για το πώς οι ηγέτες μπορούν να παραμείνουν «Ahead of the Game», αξιοποιώντας το ΑΙ και το ανθρώπινο δυναμικό τους, ενισχύοντας τις επενδύσεις και δημιουργώντας μια κουλτούρα συνεχούς μάθησης που θα καθορίσει το μέλλον της επιχειρηματικότητας.

– Πώς ορίζετε την ηγεσία σε ένα περιβάλλον ταχείας τεχνολογικής αλλαγής και ποιες δεξιότητες θεωρείτε πιο κρίσιμες για το μέλλον;

Με την έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης έχει γίνει ακόμη πιο εμφανές ότι οι νεότερες γενιές διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη εξοικείωση και ικανότητα με τις νέες τεχνολογίες. Αυτό σημαίνει ότι η «σκυτάλη» της μάθησης και της γνώσης αλλάζει χέρια πολύ ταχύτερα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο ρόλος του ηγέτη δεν είναι πλέον να κατέχει ο ίδιος εξειδικευμένη τεχνογνωσία σε περίπλοκες τεχνολογίες, αλλά να δημιουργεί τους επόμενους ηγέτες, να χτίζει «πάγκο» που θα ανανεώνεται διαρκώς. Έτσι, τα πιο κρίσιμα ηγετικά χαρακτηριστικά σήμερα είναι αυτά του δασκάλου με μικρό προσωπικό «εγώ» και μεγάλη διάθεση να αφήσει το αποτύπωμα μιας ομάδας, όχι του ίδιου προσωπικά. Δεν είναι πια η εποχή των μεγάλων «εγώ» και των προσωποκεντρικών οργανισμών. Η νέα πραγματικότητα δείχνει ότι η αξία προκύπτει από τη συλλογική δύναμη και την ικανότητα μιας ομάδας να ανανεώνεται συνεχώς.

Αυτό το βλέπουμε ξεκάθαρα και στον χώρο του AI, όπου η κινητικότητα ταλέντων θυμίζει μεταγραφές «NBA», επιβεβαιώνοντας ότι η προσωπική γνώση, οι δεξιότητες και η μοναδική συνεισφορά κάθε ατόμου αποτελούν πλέον το πιο πολύτιμο «κεφάλαιο» για έναν οργανισμό. Αυτή η αποθέωση της αξίας της ανθρώπινης γνώσης και της ατομικής ικανότητας είναι το στοιχείο που καθορίζει τη νέα εποχή της ηγεσίας.

– Τι χρειάζεται ώστε μια ελληνική εταιρεία να δημιουργήσει μια κουλτούρα που πραγματικά ενθαρρύνει την καινοτομία, παρά τις υπάρχουσες προκλήσεις;

Η τεχνολογία και η καινοτομία-εφευρετικότητα δεν μπορούν να «ριζώσουν» αν δεν ενσωματωθούν οργανικά στη λειτουργία μιας εταιρείας. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένας οργανισμός, είτε παράγει ψηφιακά αγαθά, όπως λογισμικό, είτε απτά προϊόντα, χρειάζεται να έχει τη δομή και τη διάθεση είτε να βελτιώνεται συνεχώς, είτε να δημιουργεί νέα προϊόντα. Για να συμβεί αυτό, ο οργανισμός πρέπει πρώτα να αποδεχθεί ότι είναι διατεθειμένος να πάρει ρίσκα. Η στασιμότητα ισοδυναμεί με οπισθοδρόμηση, και όσες εταιρείες εφησυχάστηκαν τελικά έμειναν πίσω. Χρειάζεται λοιπόν μια κουλτούρα «μόνιμης επιφυλακής», σχεδόν δημιουργικής ανασφάλειας, που θα τροφοδοτεί τη συνεχή βελτίωση και την εφεύρεση.

Υπάρχουν δύο βασικοί δρόμοι για να το πετύχει κανείς αυτό. Ο πρώτος είναι οι στρατηγικές εξαγορές. Μέσα από την απόκτηση μικρότερων, πιο ευέλικτων εταιρειών, ένας μεγαλύτερος οργανισμός αποκτά φρέσκια ματιά και νέα δυναμική. Παρά τις ενστάσεις ότι οι εξαγορές συχνά δεν αποδίδουν, υπάρχουν λαμπρά παραδείγματα: η Google με το YouTube, η Meta με το Instagram, ή η συνεργασία Microsoft με την OpenAI. Ακόμη και στην Ελλάδα, βλέπουμε κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση: η Alpha Bank με τη Flexfin, η Eurobank με την Prosperty κ.α.

Ο δεύτερος δρόμος είναι η εσωτερική καλλιέργεια εφευρετικότητας. Εταιρείες όπως ο TITAN έχουν επιλέξει να δημιουργήσουν νέα τμήματα από το μηδέν -έφτιαξε ένα ολόκληρο νέο τμήμα AI- δίνοντας την ευθύνη σε νέους και ανερχόμενους ανθρώπους με γνώση και ενθουσιασμό. Έτσι, εντοπίζονται και ενδυναμώνονται οι εσωτερικοί «καταλύτες» που μπορούν να ανοίξουν δρόμο για νέα προϊόντα και νέες τεχνολογίες. Αυτοί οι δύο δρόμοι -στρατηγικές εξαγορές από τη μια και bottom-up καλλιέργεια καινοτομίας από την άλλη- είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι ώστε μια εταιρεία να παραμένει ένας ζωντανός οργανισμός.

– Ποια disruptive επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν πραγματικά να εδραιωθούν στην Ελλάδα και πώς μπορούν οι επενδυτές να επιταχύνουν αυτή τη διαδικασία;

Στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος του disruption το έχουμε δει να έρχεται «απ’ έξω». Το μοντέλο του Airbnb άλλαξε ριζικά τον τουρισμό. Το ERP και η αυτοματοποίηση μέσω AI μεταμόρφωσαν τη λειτουργία πολλών επιχειρήσεων. Tο efood ή το Taxibeat άλλαξαν τον τρόπο που παραγγέλνουμε φαγητό ή μετακινούμαστε. Πλέον, τέτοιες ανατροπές γίνονται ολοένα και πιο συχνά. Εταιρείες όπως η Lovable, που δίνουν τη δυνατότητα σε ανθρώπους χωρίς τεχνικές γνώσεις να γράψουν κώδικα, δείχνουν πόσο γρήγορα αλλάζει το τοπίο. Δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ άλλη περίοδος στην ιστορία με τόσο συνεχείς ανατροπές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η προσαρμοστικότητα και η συνεχής μάθηση είναι μονόδρομος.

Ο ρόλος των επενδυτών είναι αρκετά διαφορετικός ανά τη φάση που βρίσκεται η εταιρεία. Στα πρώτα βήματα μιας εταιρείας θα έλεγα ότι είναι καθοριστικός. Δεν είναι τυχαίο ότι το venture capital στις ΗΠΑ αποτέλεσε το έδαφος από το οποίο αναδείχθηκαν κολοσσοί όπως η Microsoft, η Google και η Amazon. Εταιρείες που σήμερα αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 40% του S&P. Να θυμίσω, επίσης, ότι στις ΗΠΑ το 70% του venture capital προέρχεται από συνταξιοδοτικά ταμεία. Οι ΗΠΑ και Κίνα τόλμησαν να επενδύσουν σε τεχνολογία -ο καθένας με τον δικό του τρόπο-, ενώ η Ευρώπη δίστασε, και αυτό το πλήρωσε. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 2010 είχαμε το ίδιο ΑΕΠ με τις ΗΠΑ, ενώ σήμερα το δικό τους είναι 1,5 φορά μεγαλύτερο.

Η Ελλάδα, ως μέρος της Ευρώπης, βρίσκεται ακόμα πιο πίσω. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία είναι ανύπαρκτα, ωστόσο εμείς βλέπουμε -μέσω των επενδυτών μας- ότι αυτό θα αλλάξει τα επόμενα χρόνια, ενώ και οι τράπεζες έχουν αρχίσει να εξαγοράζουν και να κάνουν τέτοιες επενδύσεις. Σημαντικό ρόλο έχει παίξει και η ΕΑΤΕ με το co-investment σε ιδιωτικά κεφάλαια. Σήμερα, οι εταιρείες τεχνολογίας συνεισφέρουν κοντά στο 1% του ελληνικού ΑΕΠ, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 8%, ενώ σε κάποιες χώρες έχει αγγίξει το 20%. Όμως, αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν από πέντε χρόνια ήμασταν σχεδόν στο μηδέν, η πρόοδος είναι μεγάλη. Παρ’ όλα αυτά θα έπρεπε να είναι εθνικός μας στόχος να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Επιπλέον, οι επενδύσεις φαίνεται να μετακινούνται από τα πολύ πρώιμα στάδια σε scale-ups. Το νέο fund της Big Pi, για παράδειγμα, είναι το πρώτο και μεγαλύτερο που επενδύει σε πιο ώριμες εταιρείες, οι οποίες έχουν περάσει τη «κοιλάδα του θανάτου» των startups και είναι έτοιμες να ανταγωνιστούν διεθνώς. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο το venture capital και ταυτόχρονα να αναπτυχθεί το growth capital, που λείπει τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ευρώπη.

– Ποιες παγκόσμιες τάσεις πιστεύετε ότι θα αναδιαμορφώσουν περισσότερο την επιχειρηματικότητα στα επόμενα χρόνια και πώς μπορούν οι ελληνικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν;

Η πιο έντονη παγκόσμια τάση είναι φυσικά το AI. Το ερώτημα όμως είναι αν θα εξελιχθεί σε εργαλείο εκδημοκρατισμού της παραγωγικότητας και του πλούτου, ή αν θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη συγκέντρωση ισχύος. Αν τα Large Language Models ακολουθήσουν το ολιγοπωλιακό μονοπάτι του cloud, τότε θα μείνουν στα χέρια λίγων παικτών. Εκεί όπου τα πράγματα είναι πιο ανοιχτά είναι στο επίπεδο του Application Layer. Το AI μπορεί να αγγίξει κάθε κλάδο και κάθε χώρα, δημιουργώντας ευκαιρίες και για μικρότερες αγορές, όπως η Ελλάδα. Η προϋπόθεση είναι να μη συγκεντρωθούν όλες οι εφαρμογές σε λίγες παγκόσμιες πλατφόρμες, γιατί τότε οι μικρότεροι παίκτες θα μείνουν εκτός.

Παράλληλα, αναδύεται μια δεύτερη τάση με έντονη γεωπολιτική διάσταση. Η ανάγκη για «ψηφιακή κυριαρχία». Δεν είναι πια δεδομένο ότι οι χώρες θα στηρίζονται αποκλειστικά σε αμερικανικές και κινεζικές λύσεις. Το παράδειγμα των F-35, που χωρίς συγκεκριμένα software updates δεν μπορούν να πετάξουν και εξαρτώνται από πολιτικές αποφάσεις των ΗΠΑ, δείχνει πόσο ευάλωτη μπορεί να είναι αυτή η εξάρτηση. Στην Ευρώπη διαμορφώνεται η άποψη ότι χρειάζεται να αναπτυχθούν και να στηριχθούν εγχώριες λύσεις, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και η ανεξαρτησίας της.

Αυτό το «ρεύμα ψηφιακής επάρκειας» μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες για ευρωπαίους και τοπικούς παίκτες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Mistral, που αναδύεται ως αντίβαρο απέναντι σε κολοσσούς όπως η OpenAI και η Google. Αντίθετα με την πιθανότητα συγκέντρωσης της ισχύος, αυτή η τάση μπορεί τελικά να λειτουργήσει υπέρ της πιο δίκαιης κατανομής των ωφελειών που φέρνει το AI.

– Με δεδομένη την ταχύτητα των αλλαγών στην παγκόσμια επιχειρηματικότητα, ποιες στρατηγικές κινήσεις πρέπει να σχεδιαστούν από σήμερα ώστε η Ελλάδα να καταστεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο hub καινοτομίας;

Η Ελλάδα απέχει ακόμη από το να θεωρηθεί διεθνές hub καινοτομίας. Αυτό που είναι ρεαλιστικό να επιδιώξουμε είναι να παραμείνουμε «μέσα στο παιχνίδι» και να μη βρεθούμε ξανά πίσω, όπως συνέβη σε προηγούμενες τεχνολογικές επαναστάσεις. Το «κλειδί» βρίσκεται στον ιδιωτικό τομέα: στο πόσο γρήγορα οι επιχειρήσεις θα υιοθετήσουν τις νέες τεχνολογίες και στο αν θα αντιληφθούν την αναγκαιότητα να κινηθούν με ταχύτητα. Από την εμπειρία μου στην εκτελεστική επιτροπή του ΣΕΒ, διαπιστώνω ότι οι μεγάλες εταιρείες έχουν αρχίσει ήδη να προσαρμόζονται, και αυτή η τάση φαίνεται να περνά και στις μεσαίες. Δεν είναι ακόμη σαφές, ωστόσο, πόσο αυτό φτάνει στις μικρότερες επιχειρήσεις, όπου η ταχύτητα εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την αποφασιστικότητα του ίδιου του επιχειρηματία.

Από την άλλη πλευρά, το κράτος έχει αρχίσει να παίζει θετικό ρόλο. Μέσα από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και πρωτοβουλίες όπως ο «Φάρος», ή η συνεργασία με την OpenAI για την εκπαίδευση, το κράτος δείχνει ότι θέλει να τρέξει προς τη σωστή κατεύθυνση. Δεν πρέπει βέβαια να υπερβάλλουμε για το τι μπορεί να κάνει το δημόσιο από μόνο του. Η τεχνολογία αυτή είναι δαπανηρή και απαιτεί υψηλή τεχνολογική ισχύ. Για τον λόγο αυτό, η χώρα χρειάζεται να προσελκύσει πολύ πιο δυναμικά ξένες έμμεσες επενδύσεις (foreign indirect investment) σε τομείς που αξιοποιούν αυτές τις τεχνολογίες. Αυτό δεν σημαίνει data centers, αλλά εταιρείες που αναπτύσσουν και εφαρμόζουν λύσεις AI. Για να γίνει αυτό, απαιτείται μια ευρεία συμμαχία: κράτος, ΣΕΒ, Υπερταμείο, ΕΑΤΕ και φυσικά οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Μόνο έτσι θα δημιουργηθεί η κρίσιμη μάζα που θα επιτρέψει στην Ελλάδα να βρεθεί στην πρώτη γραμμή.